GELİR VERGİSİ KANUNU
Kanun Numarası: 193
Kabul Tarihi: 31/12/1960
Yayımlandığı Resmi Gazete Tarihi: 06/01/1961
Yayımlandığı Resmi Gazete Sayısı: 10700
BİRİNCİ KISIM : MÜKELLEFİYET
BİRİNCİ BÖLÜM : VERGİNİN MEVZUU
MEVZUU:
Madde 1 - (Değişik madde: 07/01/2003 - 4783 S.K./1. md.)
Gerçek kişilerin gelirleri gelir vergisine tabidir. Gelir bir gerçek kişinin bir takvim yılı içinde elde ettiği kazanç ve iratların safi tutarıdır.
GELİRİN UNSURLARI:
Madde 2 - (Değişik madde: 07/01/2003 - 4783 S.K./2. md.)
Gelire giren kazanç ve iratlar şunlardır :
1. Ticari kazançlar
2. Zirai kazançlar
3. Ücretler
4. Serbest meslek kazançları
5. Gayrimenkul sermaye iratları
6. Menkul sermaye iratları
7. Diğer kazanç ve iratlar.
Bu Kanunda aksine hüküm olmadıkça yukarıda yazılı kazanç ve iratlar gelirin tespitinde gerçek ve safi miktarları ile nazara alınır.
İKİNCİ BÖLÜM : TAM MÜKELLEFİYET
MÜKELLEFLER:
Madde 3 - Aşağıda yazılı gerçek kişiler Türkiye içinde ve dışında elde ettikleri kazanç ve iratların tamamı üzerinden vergilendirilirler:
1. Türkiye'de yerleşmiş olanlar;
2. (Değişik bent: 19/02/1963 - 202/1 md.) Resmi daire ve müesseselere veya merkezi Türkiye'de bulunan teşekkül ve teşebbüslere bağlı olup adı geçen daire müessese teşekkül ve teşebbüslerin işleri dolayısiyle yabancı memleketlerde oturan Türk vatandaşları (Bu gibilerden bulundukları memleketlerde elde ettikleri kazanç ve iratları dolayısiyle Gelir Vergisine veya benzeri bir vergiye tabi tutulmuş bulunanlar mezkur kazanç ve iratları üzerinden ayrıca vergilendirilmezler.)
TÜRKİYE’DE YERLEŞME:
Madde 4 - Aşağıda yazılı kimseler Türkiye'de yerleşmiş sayılır:
1. İkametgahı Türkiye'de bulunanlar (İkametgah Kanunu Medeninin 19 uncu ve müteakip Maddelerinde yazılı olan yerlerdir);
2. (Değişik bent: 19/02/1963 - 202/2 md.) Bir takvim yılı içinde Türkiye'de devamlı olarak altı aydan fazla oturanlar (Geçici ayrılmalar Türkiye'de oturma süresini kesmez.)
YERLEŞME SAYILMIYAN HALLER:
Madde 5 - Aşağıda yazılı yabancılar memlekette altı aydan fazla kalsalar dahi Türkiye'de yerleşmiş sayılmazlar:
1. Belli ve geçici görev veya iş için Türkiye'ye gelen iş ilim ve fen adamları uzmanlar memurlar basın ve yayın muhabirleri ve durumları bunlara benziyen diğer kimselerle tahsil veya tedavi veya istirahat veya seyahat maksadiyle gelenler;
2. Tutukluk hükümlülük veya hastalık gibi elde olmıyan sebeplerle Türkiye'de alıkonulmuş veya kalmış olanlar.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM : DAR MÜKELLEFİYET
MÜKELLEFLER VE MEVZUU:
Madde 6 - (Değişik madde: 24/12/1980 - 2361/2 md.)
Türkiye'de yerleşmiş olmayan gerçek kişiler sadece Türkiye'de elde ettikleri kazanç ve iratlar üzerinden vergilendirilirler
KAZANÇ VEYA İRADIN TÜRKİYE’DE ELDE EDİLMESİ:
Madde 7 - (Değişik madde: 27/03/1969 - 1137/1 md.)
Dar mükellefiyete tabi kimseler bakımından kazanç ve iradın Türkiye'de elde edildiği aşağıdaki şartlara göre tayin olunur:
1. (Değişik bent: 31/12/1981 - 2574/1 md.) Ticari kazançlarda: Kazanç sahibinin Türkiye'de işyerinin olması veya daimi temsilci bulundurması ve kazancın bu yerlerde veya bu temsilciler vasıtasiyle sağlanması (Bu şartları haiz olsalar dahi iş merkezi Türkiye'de bulunmayanlardan ihraç edilmek üzere Türkiye'de satın aldıkları veya imal ettikleri malları Türkiye'de satmaksızın yabancı memleketlere gönderenlerin bu işlerden doğan kazançları Türkiye'de elde edilmiş sayılmaz.)
Türkiye'de satmaktan maksat alıcı veya satıcının veya her ikisinin Türkiye'de olması veya satış aktinin Türkiye'de yapılmış olmasıdır. İş merkezinden maksat ise iş bakımından muamelelerin bilfiil toplandığı ve idare edildiği merkezdir.
2. Zirai kazançlarda: Zirai faaliyetlerin Türkiye'de icra edilmesi;
3. Ücretlerde:
a) Hizmetin Türkiye'de ifa edilmiş veya edilmekte olması veya Türkiye'de değerlendirilmesi;
b) ( Değişik alt bent: 24/12/1980-2361/3 md.) Türkiye'de kain müesseselerin idare meclisi başkan ve üyelerin denetçilerine tasfiye memurlarına ait huzur hakkı aidat ikramiye ve benzerlerinin Türkiye'de değerlendirilmesi;
4. Serbest meslek kazançlarında: Serbest meslek faaliyetlerinin Türkiye'de icra edilmesi veya Türkiye'de değerlendirilmesi;
5. Gayrimenkul sermaye iratlarında: Gayrimenkulün Türkiye'de bulunması ve bu mahiyetteki mal ve hakların Türkiye'de kullanılması veya Türkiye'de değerlendirilmesi;
6. Menkul sermaye iratlarında: Sermayenin Türkiye'de yatırılmış olması;
7. Diğer kazanç ve iratlarda (...): Bu kazanç veya iratları doğuran işin veya muamelenin Türkiye'de ifa edilmesi veya Türkiye'de değerlendirilmesi;
Bu Maddenin 3 üncü 4 üncü 5 inci ve 7 nci bentlerinde sözü edilen değerlendirmeden maksat ödemenin Türkiye'de yapılması veya ödeme yabancı memlekette yapılmışsa Türkiye'de ödiyenin veya nam ve hesabına ödeme yapılanın hesaplarına intikal ettirilmesi veya karından ayrılmasıdır.
İŞ YERİ VE DAİMİ TEMSİLCİ:
Madde 8 - 7 nci maddenin 1 numaralı bendinde yazılı iş yeri Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre tayin olunur.
Aynı Maddede yazılı daimi temsilci bir hizmet veya vekalet akdi ile temsil edilene bağlı olup onun nam ve hesabına muayyen veya gayrimuayyen bir müddetle veya mütaaddit ticari muameleler ifasına yetkili bulunan kimsedir.
Aşağıda yazılı kimseler başkaca şartlar aranmaksızın temsil edilenin daimi temsilcisi sayılırlar.
1. Ticari mümessiller tüccar vekilleri ve memurları ile Ticaret Kanununun hükümlerine göre acenta durumunda bulunanlar;
2. (Değişik bent: 19/02/1963 - 202/4 md.) Temsil edilene ait reklam giderleri hariç olmak üzere giderleri devamlı olarak kısmen veya tamamen temsil edilen tarafından ödenenler;
3. Mağaza veya depolarında temsil edilen hesabına konsinyasyon suretiyle satmak üzere devamlı olarak mal bulunduranlar.
Bir kimsenin birkaç kişiyi aynı zamanda temsil etmesi daimi temsilcilik vasfını değiştirmez.
İKİNCİ KISIM : MUAFLIK VE İSTİSNALAR
BİRİNCİ BÖLÜM : ESNAF MUAFLIĞI
VERGİDEN MUAF ESNAF:
Madde 9 - ( Değişik cümle: 22/07/1998 - 4369/26 md.) (1) Ticaret ve sanat erbabından aşağıda yazılı şekil ve suretle çalışanlar gelir vergisinden muaftır.
1. Motorlu nakil vasıtaları kullanmamak şartı ile gezici olarak veya bir işyeri açmaksızın perakende ticaret ile iştigal edenler (Giyim eşyalarıyla zati ve süs eşyaları değeri yüksek olan ev eşyaları ile pazar takibi suretiyle gıda bakkaliye ve temizlik maddelerini ve sabit iş yerlerinin önünde sergi açmak suretiyle o iş yerlerinde satış yapılan aynı neviden malları satanlar hariç)(1)
2. Bir işyeri açmaksızın gezici olarak ve doğrudan doğruya müstehlike iş yapan hallaç kalaycı lehimci musluk tamircisi çilingir ayakkabı tamircisi kundura boyacısı berber nalbant fotoğrafçı odun ve kömür kırıcısı çamaşır yıkayıcısı ve hammallar gibi küçük sanat erbabı;
3. Köylerde gezici olarak her türlü sanat işleri ile uğraşanlar ile aynı yerlerde aynı işleri bir işyeri açmak suretiyle yapanlardan 47 nci Maddede yazılı şartları haiz bulunanlar (51 inci Madde şümulüne girenler bu muafiyetten faydalanamazlar);
4. Nehir göl ve denizlerde ve su geçitlerinde toplamı 50 rüsum tonilatoya (50 rüsum tonilato dahil) kadar makinesiz veya motorsuz nakil vasıtaları işletenler; hayvanla veya bir adet hayvan arabası ile nakliyecilik yapanlar (Bu bentte yazılı ölçüler birlikte yaşıyan eşlerle velayet altındaki çocuklar hakkında veya ortaklık halindeki işletmelerde bu kimselerin veya ortaklığın işlettiği vasıtalar toplu olarak nazara alınmak suretiyle tespit edilir);
5. Ziraat işlerinde kullandıkları hayvan hayvan arabası motor traktör gibi vasıtalar veya sandallarla nakliyeciliği mutat hale getirmeksizin ara sıra ücret karşılığında eşya ve insan taşıyan çiftçiler;
6. Hariçten işçi almamak muharrik kuvvet kullanmamak kayıt ve şartı ile oturdukları evlerde imal ettikleri havlu örtü çarşaf çorap halı kilim dokuma mamulleri örgü dantel her nevi nakış işlerini ve her nevi turistik eşya hasır sepet süpürge paspas fırça yapma çiçek ip ve urganları dükkan açmaksızın satanlardan 47 nci Maddenin 1 ve 3 numaralı bentlerinde yazılı şartları haiz bulunanlar;
7. Yukarıdaki 1 - 6 numaralı bentlerde sözü edilen işlere benzerlik gösterdikleri Danıştay'ın muvafık mütalaası üzerine Maliye Bakanlığınca kabul ve ilan olunan ticaret ve sanat işleri ile iştigal edenler.
(İkinci fıkra mülga: 22/07/1998 - 4369/26 md.)
(Üçüncü fıkra mülga: 11/08/1999 - 4444/14 md.)
(Ek fıkra: 22/07/1998 - 4369/26 md.) Esnaf muaflığı şartlarını topluca taşıyanlar bu muaflıktan yararlanabilmek için ilgili esnafr odasına kayıt olmak ve durumlarını tevsik suretiyle belediyeden "Esnaf Muaflığı Belgesi" almak zorundadır.
(Ek fıkra: 22/07/1998 - 4369/26 md.) Esnaf muaflığının faydalananlar faaliyetleri ile ile ilgili olarak satın aldıkları mallara ve giderlerine ilişkin gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinden aldıkları belgeleri saklamak zorundadır. Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre yoklamaya yetkililer veya yoklamaya yetkililerle birlikte belediye zabıtalarınca müştereken yapılan denetimlerde vergiden muaf esnafın bir takvim yılı içinde bir defa mal alış ve giderlerine ilişkin belgeleri yanında bulundurmadığının veya bulundurduğu belgenin satışını yaptığı mal ve hizmetle ilişkisinin olmadığının tesbiti halinde "Esnaf Muaflığı Belgesi " iptal edilir. Belgesi iptal edilenlerden muaflık şartlarını taşıyanlar aynı faaliyette devam etmek istemeleri halinde yeniden belge almak zorundadır.
(Değişik fıkra: 22/07/1998 - 4369/26 md.) Bir işyeri açmaksizın münhasıran gezici olarak; milli piyango bileti satanlar ile 4077 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanuna göre gerçek ve tüzel kişilerin mallarını iş akdi ile bağlı olmaksızın bunlar adına kapı kapı dolaşmak suretiyle tüketiciye satanlar yukarıdaki şartlarla sınırlı ol***sızın gelir vergisinden muaftır.
(Ek fıkra: 26/12/1993 - 3946/6 md.) Bu muaflığın 94 üncü Madde uyarınca tevkif suretiyle kesilen vergiye şümulü yoktur.
İKİNCİ BÖLÜM : VERGİDEN MUAF ÇİFTÇİLER
KÜÇÜK ÇİFTÇİ MUAFLIĞI:
Madde 10 - (Mülga madde: 22/07/1998 - 4369/82 md.)
KÜÇÜK ÇİFTÇİ MUAFLIĞININ HUDUDU:
Madde 11 - (Mülga madde: 22/07/1998 - 4369/82 md.)
İŞLETME BÜYÜKLÜĞÜ ÖLÇÜSÜ:
Madde 12 - (Mülga madde: 22/07/1998 - 4369/82 md.)
SATIŞ TUTARI ÖLÇÜSÜ:
Madde 13 - (Mülga madde: 22/07/1998 - 4369/82 md.)
MUAFLIKTAN MÜKELLEFLİĞE MÜKELLEFLİKTEN MUAFLIĞA GEÇİŞ:
Madde 14 - (Mülga madde: 22/07/1998 - 4369/82 md.)
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM : DİĞER MUAFLIKLAR
DİPLOMAT MUAFLIĞI:
Madde 15 - Yabancı Devletlerin Türkiye'de bulunan elçi maslahatgüzar ve konsolosları (Fahri konsoloslar hariç) ile elçilik ve konsolosluklara mensubolan ve o memleketin uyrukluğunda bulunan memurları Türkiye'de resmi bir göreve memur edilenler bu sıfatlarından dolayı ve karşılıklı olmak şartiyle Gelir Vergisinden muaftırlar.
Bu muaflığın menkul sermaye iradı üzerinden tevkif suretiyle alınan vergiye şümulü yoktur.
ÜCRET İSTİSNASI:
Madde 16 - Yabancı elçilik ve konsoloslukların 15 inci Maddeye girmeyen memur ve hizmetlilerinin yalnız bu işlerinden dolayı aldıkları ücretler karşılıklı olmak şartiyle Gelir Vergisinden istisna edilir.
GÖÇMEN VE MÜLTECİ MUAFLIĞI:
Madde 17 - (Mülga madde: 22/07/1998 - 4369/82 md.)
SERBEST MESLEK ERBABINDA YAŞLILIK MUAFLIĞI:
Mükerrer Madde 17 - (Ek madde: 19/02/1963 - 202/11 md.; Mülga madde: 24/12/1980 - 2361/11 md.)
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM : KAZANÇLARDA İSTİSNALAR
SERBEST MESLEK KAZANÇLARINDA:
Madde 18 - (Değişik madde: 04/12/1985 - 3239/40 md.)
(Değişik fıkra: 11/08/1999 - 4444/4 md.) Müellif mütercim heykeltraş hattat ressam bestekar bilgisayar programcısı ve mucitlerin ve bunların kanuni mirasçılarının şiir hikaye roman makale bilimsel araştırma ve incelemeleri bilgisayar yazılımı röportaj karikatür fotoğraf film video band radyo ve televizyon senaryo ve oyunu gibi eserlerini gazete dergi bilgisayar ve internet ortamı radyo televizyon ve videoda yayınlamak veya kitap CD disket resim heykel ve nota halindeki eserleri ile ihtira beratlarını satmak veya bunlar üzerindeki mevcut haklarını devir ve temlik etmek veya kiralamak suretiyle elde ettikleri hasılat Gelir Vergisinden müstesnadır.
Eserlerin neşir temsil icra ve teşhir gibi suretlerle değerlendirilmesi karşılığında alınan bedel ve ücretler istisnaya dahildir.
Yukarıda yazılı kazançların arızi olarak elde edilmesi istisna hükmünün uygulanmasına engel teşkil etmez.
Serbest meslek kazançları istisnasının bu Kanunun 94 üncü maddesi uyarınca tevkif suretiyle ödenecek vergiye şümulü yoktur.
PTT ACENTALARINDA KAZANÇ İSTİSNASI:
Mükerrer Madde 18 - (Ek madde: 24/03/1988 - 3418/23 md.)
PTT acentalığı faaliyetinden elde edilen kazançlar gelir vergisinden müstesnadır.Bu kazanç istisnasının bu Kanunun 94 üncü Maddesi uyarınca tevkif suretiyle ödenecek vergiye şümulü yoktur.
TİCARİ VE ZİRAİ KAZANÇLARDA YATIRIM İNDİRİMİ İSTİSNASI:
Madde 19 - (Mülga madde: 30/03/2006 - 5479 S.K./2. md.)
EĞİTİM VE ÖĞRETİM İŞLETMELERİNDE KAZANÇ İSTİSNASI *1* *2*
Madde 20 - (Mülga madde: 24/12/1980 - 2361/14 md.;Yeniden düzenlenen madde: 16/07/2004 - 5228 S.K./27.mad) *1* Okul öncesi eğitim ilköğretim özel eğitim ve orta öğretim özel okullarının işletilmesinden elde edilen kazançlar ilgili Bakanlığın görüşü alınmak suretiyle Maliye Bakanlığının belirleyeceği usul ve esaslar çerçevesinde beş vergilendirme dönemi gelir vergisinden müstesnadır. İstisna okulların faaliyete geçtiği vergilendirme döneminden itibaren başlar.
EĞİTİM ÖĞRETİM VE SAĞLIK HİZMET İŞLETMELERİNDE KAZANÇ İSTİSNASI:
Mükerrer Madde 20 - (Ek madde: 04/12/1985 - 3239/41 md; Mülga madde: 26/12/1993 - 3946/38 md.)
BEŞİNCİ BÖLÜM : SERMAYE İRATLARINDA İSTİSNALAR
GAYRİMENKULLER VE HAKLARDA:
Madde 21 - (Değişik fıkra: 22/07/1998 - 4369/27. md.) Binaların mesken olarak kiraya verilmesinden bir takvim yılı içinde elde edilen hasılatın 1.500.000.000 lirası gelir vergisinden müstesnadır. İstisna haddi üzerinde hasılat elde edilip beyan edilmemesi veya eksik beyan edilmesi halinde bu istisnadan yararlanılamaz.
Ticari zirai veya mesleki kazancının yıllık beyanname ile bildirmek mecburiyetinde olanlar ile gelirleri bunlar tarafından bildirilecek olanlar bu istisnadan faydalanmazlar.
Mükerrer Madde 21 - (Mülga madde: 09/04/2003 - 4842 S.K./37. md.)
MENKUL SERMAYE İRATLARINDA:
Madde 22 - (Mülga madde: 04/12/1885 - 3239/138 md.; Yeniden düzenlenen madde: 09/04/2003 - 4842 S.K./2. md.)
1. Bireysel emeklilik sisteminden emeklilik hakkı kazananlar ile bu sistemden vefat maluliyet veya tasfiye gibi zorunlu nedenlerle ayrılanlara yapılan ödemelerin % 25'i Türkiye'de kain ve merkezi Türkiye'de bulunan diğer sigorta şirketlerinden on yıl süreyle prim ödeyenler ile vefat maluliyet veya tasfiye gibi zorunlu nedenlerle ayrılanlara yapılan ödemelerin % 10'u ve tek primli yıllık gelir sigortalarından yapılan ödemelerin tamamı gelir vergisinden müstesnadır.
İstisna edilen tutar üzerinden 94 üncü maddenin birinci fıkrasının (15) numaralı bendine göre tevkifat yapılmaz.
2. Tam mükellef kurumlardan elde edilen 75 inci maddenin ikinci fıkrasının (1) (2) ve (3) numaralı bentlerinde yazılı kar paylarının yarısı gelir vergisinden müstesnadır. İstisna edilen tutar üzerinden 94 üncü madde uyarınca tevkifat yapılır ve tevkif edilen verginin tamamı kar payının yıllık beyanname ile beyan edilmesi durumunda yıllık beyanname üzerinden hesaplanan vergiden mahsup edilir.
ALTINCI BÖLÜM : MÜTEFERRİK İSTİSNALAR
ÜCRETLERDE:
Madde 23 - (Değişik madde: 24/12/1980 - 2361/17 md.)
Aşağıda yazılı ücretler Gelir Vergisinden istisna edilmiştir.
1. Köylerde veya son nüfus sayımına göre belediye içi nüfusu 5 000'i aşmayan yerlerde faaliyet gösteren ve münhasıran el ile dokunan halı ve kilim imal eden işletmelerde çalışan işçilerin ücretleri;
2. (Değişik: 22/07/1998 - 4369/28. md.) Gelir Vergisinden muaf olanların veya gerçek usulde vergilendirilmeyen çiftçilerin yanında çalışan işçilerin ücretleri;
3. Toprak altı işletmesi halinde bulunan madenlerde cevher istihsali ve bununla ilgili diğer bütün işlerde çalışanların münhasıran yer altında çalıştıkları zamanlara ait ücretleri;
4. (Mülga bent: 22/07/1998 - 4369/82. md.)
5. Köy muhtarları ile köylerin katip korucu imam bekçi ve benzeri hizmetlilerine köy bütçesinden ödenen ücretler ile çiftçi mallarını koruma bekçilerinin ücretleri;
6. Hizmetçilerin ücretleri (Hizmetçiler özel fertler tarafından evlerde bahçelerde apartmanlarda ve ticaret mahalli olmayan sair yerlerde orta hizmetçiliği süt ninelik dadılık bahçıvanlık kapıcılık gibi özel hizmetlerde çalıştırılanlardır.) (Mürebbiyelere ödenen ücretler istisna kapsamına dahil değildir);
7. Sanat okulları ile bu mahiyetteki enstitülerde ceza ve ıslahevlerinde darülacezelerin atelyelerinde çalışan öğrencilere hükümlü ve tutuklulara ve düşkünlere verilen ücretler;
8. (Değişik bent: 25/05/1995 - 4108/16 md.) Hizmet erbabına işverenlerce yemek verilmek suretiyle sağlanan menfaatler (işverenlerce işyerinde veya müştemilatında yemek verilmeyen durumlarda çalışılan günlere ait bir günlük yemek bedelinin 6.000.000 lirayı aşmaması ve buna ilişkin ödemenin yemek verme hizmetini sağlayan mükelleflere yapılması şarttır. Ödemenin bu tutarı aşması halinde aşan kısım ile hizmet erbabına yemek bedeli olarak nakten yapılan ödemeler ve bu amaçla sağlanan menfaatler ücret olarak vergilendirilir.);
9. (Değişik bent: 04/12/1985 - 3239/42 md.) Genel olarak maden işletmelerinde ve fabrikalarda çalışan işçilere ve özel kanunlarına göre barındırılması gereken memurlarla müstahdemlere konut tedariki ve bunların aydınlatılması ısıtılması ve suyunun temini suretiyle sağlanan menfaatler ile mülkiyeti işverene ait brüt alanı 100 m
'yi aşmayan konutların hizmet erbabına mesken olarak tahsisi suretiyle sağlanan menfaatler (Bu konutların 100 m
'yi aşması halinde aşan kısma isabet eden menfaat için bu istisna hükmü uygulanmaz);
10. Hizmet erbabının toplu olarak işyerlerine gidip gelmelerini sağlamak maksadıyla işverenler tarafından yapılan taşıma giderleri;
11. (Değişik bend: 28/06/2001 - 4697 S.K./2. md.) Kanunla kurulan emekli sandıkları ile 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanununun geçici 20 nci maddesinde belirtilen sandıklar tarafından ödenen emekli maluliyet dul ve yetim aylıkları (506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanununun geçici 20 nci maddesinde belirtilen sandıklar tarafından ödenen aylıkların toplamı en yüksek Devlet memuruna ödenen en yüksek ödeme tutarından fazla ise aradaki fark ücret olarak vergiye tabi tutulur.) (Genel katma ve özel bütçelerden ödenen bu nevi aylıklar dahil);
12. 3308 sayılı Çıraklık ve Meslekî Eğitim Kanununa tâbi çırakların asgari ücreti aşmayan ücretleri. *1*
13. (Ek bent: 04/12/1985 - 3239/42 md.) Yabancı ülkelerde bulunan sosyal güvenlik kurumları tarafından ödenen emekli maluliyet dul ve yetim aylıkları;
14. (Mülga bend: 09/04/2003 - 4842 S.K./37. md.; Yeniden düzenlenen bend: 30/07/2003 - 4962 S.K./5. md.) Kanuni ve iş merkezi Türkiye'de bulunmayan dar mükellefiyete tabi işverenlerin yanında çalışan hizmet erbabına işverenin Türkiye dışında elde ettiği kazançları üzerinden döviz olarak ödediği ücretler;
15. (Ek bent: 04/12/1985 - 3239/42 md.) Yüz ve daha aşağı sayıda işçi çalıştıran işyerlerinde bir yüzden fazla işçi çalıştıran işyerlerinde iki amatör sporcu çalıştıranların her yıl milli müsabakalara iştirak ettiklerinin belgelenmesi ve bu amatör sporculara ödenen ücretler. (Asgari ücretin iki katını aşmamak kaydıyla)
GİDER KARŞILIKLARINDA:
Madde 24 - ( Değişik madde: 24/12/1980 - 2361/18 md.)
Gider karşılığı olarak yapılan aşağıda yazılı ödemeler Gelir Vergisinden istisna edilmiştir.
1 . (Değişik bent: 31/12/1981 - 2574/5 md.) Harcırah Kanununa tabi kurumlar tarafından harcırah veya yolluk olarak yapılan ödemeler:
2. (Değişik bent: 31/12/1982 - 2772/3 md.) Harcırah Kanunu kapsamı dışında kalan müesseseler tarafından idare meclisi başkanı ve üyeleri ile denetçilerine tasfiye memurlarına ve hizmet erbabına (Harcırah Kanununa tabi olsun olmasın her türlü sözleşmeli personel dahil) verilen gerçek yol giderlerinin tamamı ile yemek ve yatmak giderlerine karşılık verilen gündelikler (Bu gündelikler aynı aylık seviyesindeki Devlet memurlarına verilen gündeliklerden fazla ise veya Devletçe verilen gündeliklerin en yüksek haddini aşarsa aradaki fark ücret olarak vergiye tabi tutulur.
3. (Mülga bent: 26/12/1993 - 3946/38 md.)
4. 657 sayılı Devlet Memurları Kanununa göre ödenen yakacak yardımı (memur işçi ve Bağ-Kur emeklilerine avans olarak ödenenler dahil);
5. Sayım işleriyle seçim işlerinde çalıştırılanlara özel kanunlarına göre verilen zaruri gider karşılıkları.
TAZMİNAT VE YARDIMLARDA:
Madde 25 - Aşağıda yazılı tazminat ve yardımlar Gelir Vergisinden müstesnadır:
1. Ölüm sakatlık hastalık ve işsizlik sebepleriyle verilen tazminat ve yapılan yardımlar;
2. Muhtaç olanlara belli bir süre için veya hayat kaydiyle yapılan yardımlar (Asker ailelerine yapılan yardımlarla hayır derneklerinin ve yardım sandıklarının yardımları mutlak olarak bu istisnaya girerler.);
3. (Değişik bend: 28/06/2001 - 4697 S.K./3. md.) Kanunla kurulan emekli sandıkları ile 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanununun geçici 20 nci maddesinde belirtilen sandıklar tarafından kendilerine zat aylığı bağlananlara aylıkları dışında kanunları veya statüleri gereğince verilen emekli dul yetim ve evlilik ikramiyeleri veya iade olunan mevduatı ve sürelerini doldurmamış bulunanlarla dul ve yetimlerine toptan ödenen tazminatlar (506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanununun geçici 20 nci maddesinde belirtilen sandıklar tarafından ödenen tazminat yardım ve toptan ödemeler en yüksek Devlet memuruna ödenen en yüksek ödeme tutarından fazla ise aradaki fark ücret olarak vergiye tabi tutulur. Bu mukayesede gerek muhtelif sandıklardan gerek aynı sandıktan muhtelif zamanlarda yapılan ikramiye tazminat ve toptan ödemeler topluca dikkate alınır.);
4. Hizmet erbabına ödenen çocuk zamları (Bu zamlar Devletçe verilen miktarları aştığı takdirde fazlası vergiye tabi tutulur.);
5. Evlenme ve doğum münasebetiyle hizmet erbabına yapılan yardımlar (Bu istisna hizmet erbabının iki aylığına veya buna tekabül eden gündeliklerinin tutarına kadar olan yardım kısmına uygulanır.);
6. Sosyal sigorta kurumları tarafından sigortalılara yapılan ödemeler;
7. (Değişik bent: 17/10/1980 - 2320/2 md.) 1475 ve 854 sayılı kanunlara göre ödenmesi gereken kıdem tazminatlarının tamamı ile 5953 sayılı Kanuna göre ödenen kıdem tazminatlarının hizmet erbabının 24 aylığını aşmayan miktarları (hizmet ifa etmeksizin ödenen ücretler tazminat sayılmaz.)
8. Genel olarak nafakalar(Alanlar için);
9. Yardım sandıkları tarafından statüleri gereğince kendi üyelerine ölüm sakatlık hastalık doğum evlenme gibi sebeplerle yapılan yardımlar.(...)
10. (Ek bent: 04/12/1985 - 3239/44 md.) Yabancı ülkelerde bulunan sosyal güvenlik kurumları tarafından ödenen emekli dul yetim ve evlenme ikramiyeleri veya iade olunan mevduat sürelerini doldurmamış bulunanlarla dul ve yetimlerine toptan ödenen tazminat ve yardımlar.
VATAN HİZMETLERİ YARDIMLARINDA:
Madde 26 - Aşağıdaki yazılı vatan hizmetleri yardımları Gelir Vergisinden müstesnadır.
1. Harb malullüğü zamları ;
2. Harb malullerine ve şehit dul ve yetimlerine verilen tekel beyiyeleri;
3. Şehitlerin dul ve yetimlerine şehit dul ve yetimi sıfatiyle yapılan bilumum ödemeler (Bu hükmün tatbikında hususi kanunlarına göre kendilerine şehit sıfatı verilenlerle harb isyan eşkiya kaçakçı takip ve müsademesi sanıkların ve mahkumların takibi manevra talim ve tatbikat esnasında görev başında veya görevden doğan sebeplerle ölenler şehit sayılır.);
4. Vatan hizmetleri tertibinden bağlanan aylıklar ile ödenen mükafatlar.
TEÇHİZAT VE TAYIN BEDELLERİNDE:
Madde 27 - Aşağıda yazılı teçhizat ve tayın bedelleri Gelir Vergisinden müstesnadır:
1. Özel kanunlara dayanarak verilen yemek ve hayvan yem bedelleri veya bu mahiyette yapılan ödemeler;
2. Demirbaş olarak verilen giyim eşyası (Resmi ve özel daire ve müesseselerce hizmet erbabına işin icabı olarak verilen ve bunların işten ayrılmaları halinde geri alınan giyim eşyası);
3. Tahsilde bulunanlar için yapılan giyim giderleri.
TAHSİL VE TATBİKAT ÖDEMELERİNDE:
Madde 28 - Tahsil ve tatbikat giderleri karşılığı olarak yapılan aşağıda yazılı ödemeler Gelir Vergisinden istisna edilmiştir:
1. Resmi ve özel müesseseler ve şahıslar hesabına yabancı memleketlerde tahsilde veya stajda bulunan öğrenci ve memurlara gider karşılığı olarak verilen paralar (Özel müesseseler tarafından yapılan ödemeler benzeri Devlet öğrenci ve memurlarına verilen miktardan fazla olduğu takdirde aradaki fark ücret olarak vergiye tabi tutulur). (Asli görev veya memuriyet dolayısiyle alınan ücretler bu istisnaya dahil değildir);
2. Resmi ve özel müesseseler ve şahıslar hesabına Türkiye'de tahsilde bulunan öğrenciye iaşe ibate ve tahsil gideri olarak ödenen paralar;
3. Öğrencilere tatbikat dolayısiyle öğretim müesseseleri veya tahsil masraflarını deruhde edenler tarafından verilen paralar.
TEŞVİK İKRAMİYE VE MÜKAFATLARI:
Madde 29 - Teşvik gayesiyle verilen aşağıda yazılı ikramiye ve mükafatlar Gelir Vergisinden müstesnadır:
1. İlim ve fenni güzel sanatları tarımı hayvan yetiştirilmesini ve memleket bakımından faydalı olan diğer işleri ve faaliyetleri teşvik maksadiyle verilen ikramiyeler ve mükafatlar;
2. (Değişik bent: 24/12/1980 - 2361/20 md.) Subay astsubay erbaş ve erlere ve Ordu hizmetinde bulunan sivil makinistlere uçuş dalış gibi hizmetleri dolayısıyla verilen tazminatlar gündelikler ikramiyeler zamlar ile Türk Hava Kurumu veya kanuni ve iş merkezi Türkiye'de bulunan müesseselerde uçuş maksadiyle görevlendirilenlere; uçuş hizmetleri denizaltına dalış yapanlara dalış hizmetleri dolayısıyla yapılan aynı mahiyetteki ödemeler;
3. (Değişik bent: 24/12/1980 - 2361/20 md.) Spor yarışmalarına katılan amatör sporculara ödenen ödül ve ikramiyeler;
4. (Değişik bent: 24/12/1980 - 2361/20 md.) Spor yarışmalarını yöneten hakemlere ödenen ücretler.
SERGİ VE PANAYIR İSTİSNASI:
Madde 30 - Dar mükellefiyete tabi olanların:
1. Hükümetin müsaadesiyle açılan sergi ve panayırlarda yaptıkları ticari faaliyetlerden elde ettikleri kazançlar (Türkiye'de başkaca iş yeri veya daimi temsilcileri bulunmamak şartiyle);
2. Bu sergi ve panayırlarda yaptıkları serbest meslek faaliyetlerinden elde ettikleri kazançlar;
Gelir Vergisinden müstesnadır.
YEDİNCİ BÖLÜM : İNDİRİMLER
SAKATLIK İNDİRİMİ:
Madde 31 - (Değişik madde: 09/04/2003 - 4842 S.K./3. md.)
Çalışma gücünün asgari % 80'ini kaybetmiş bulunan hizmet erbabı birinci derece sakat asgari % 60'ını kaybetmiş bulunan hizmet erbabı ikinci derece sakat asgari % 40'ını kaybetmiş bulunan hizmet erbabı ise üçüncü derece sakat sayılır ve aşağıda sakatlık dereceleri itibariyle belirlenen aylık tutarlar hizmet erbabının ücretinden indirilir.
Sakatlık indirimi;
- Birinci derece sakatlar için 440.000.000 lira
- İkinci derece sakatlar için 220.000.000 lira
- Üçüncü derece sakatlar için 110.000.000 liradır.
Sakatlık derecelerinin tespit şekli ile uygulamaya ilişkin esas ve usuller Maliye Sağlık ve Çalışma ve Sosyal Güvenlik bakanlıklarınca bu konuda müştereken hazırlanacak bir yönetmelik ile belirlenir.
Madde 32 - (Mülga madde: 04/12/1985 - 3239/138 md.)
Madde 33 - (Mülga madde: 04/12/1985 - 3239/138 md.)
Madde 34 - (Mülga madde: 04/12/1985 - 3239/138 md.)
VERGİ KARNESİ ESASI:
Madde 35 - (Değişik madde: 01/05/1981 - 2454/7 md.)
A) İndirimlerden faydalanmak isteyenler Vergi Usul Kanunu esaslarına göre vergi karnesi almak zorundadırlar.
B) Bu Kanunun 2 nci Maddesinde sayılan kazanç ve iratları elde edenler (İstisna ve muafiyetlerden faydalananlar dahil) vergi karnesi almak ve Gelir Vergisi yönünden durumlarını ve bu durumda meydana gelen değişiklikleri karnelerine yazdırmak zorundadırlar.
(Değişik fıkra: 31/12/1981 - 2574/7 md.) Bu bentte yazılı vergi karnesinin ihtiva edeceği hususlar karne almaya ilişkin şekil ve esaslar ile uygulama zamanı Maliye Bakanlığı tarafından tespit edilir.
İNDİRİMİN UYGULANMIYACAĞI GELİRLER:
Madde 36 - (Değişik madde: 28/12/1967 - 980/4 md.)
Muhtelif yerlerden ücret alan hizmet erbabı için 31 inci Maddede yazılı indirimler bunlardan yalnız en yüksek olan ücretin vergisine uygulanır. Hizmet erbabının vergi karnesi varsa indirimin uygulanacağı ücret bu karneyi muhafaza eden işverenden aldığı ücrettir. Vergi Usul Kanunu ile karne almaktan muaf tutulmuş olanlarda indirimin uygulanacağı ücret aile durumu sual varakasını muhafaza eden işverenden aldığı ücrettir.
31 inci Maddedeki indirimler dar mükellefiyete tabi kimselere şamil değildir.
SEKİZİNCİ BÖLÜM : YATIRIM İNDİRİMİ
YATIRIM İNDİRİMİNİN MAHİYETİ:
Ek Madde 1 - (Mülga madde: 09/04/2003 - 4842 S.K./37. md.)
YATIRIM İNDİRİMİNİN ŞARTLARI:
Ek Madde 2 - (Mülga madde: 09/04/2003 - 4842 S.K./37. md.)
YATIRIM İNDİRİMİNİN KONUSU VE NİSPETİ:
Ek Madde 3 - (Mülga madde: 09/04/2003 - 4842 S.K./37. md.)
YATIRIM İNDİRİMİNİN BAŞLANGICI VE UYGULAMA SÜRESİ:
Ek Madde 4 - (Mülga madde: 09/04/2003 - 4842 S.K./37. md.)
YATIRIM İNDİRİMİNE MEVZU AKTİF DEĞERLERİN SATIŞ VE DEVRİ:
Ek Madde 5 - (Mülga madde: 09/04/2003 - 4842 S.K./37. md.)
MUHASEBE USULÜ:
Ek madde 6 - (Mülga madde: 09/04/2003 - 4842 S.K./37. md.)
ÜÇÜNCÜ KISIM : GELİR UNSURLARININ TESBİTİ
BİRİNCİ BÖLÜM : TİCARİ KAZANÇ
TİCARİ KAZANCIN TARİFİ:
Madde 37 - Her türlü ticari ve sınai faaliyetlerden doğan kazançlar ticari kazançtır.
Bu kanunun uygulanmasında aşağıda yazılı kazançlar ticari kazanç sayılır:
1. Maden taş ve kireç ocakları kum ve çakıl istihsal yerleri ile tuğla ve kiremit harmanlarının işletilmesinden;
2. Coberlik işlerinden;
3. Özel okul ve hastanelerle benzeri yerlerin işletilmesinden;
4. Gayrimenkullerin alım satım ve inşa işleriyle devamlı olarak uğraşanların bu işlerinden;
5. (Değişik bent: 19/02/1963 - 202/17 md.) Kendi nam ve hesaplarına menkul kıymet alım - satımı ile devamlı olarak uğraşanların bu faaliyetlerinden;
6. (Değişik bent: 19/02/1963 - 202/17 md.) Satınalınan veya trampa suretiyle iktisap olunan arazinin iktisap tarihinden itibaren 5 yıl içinde parsellenerek bu müddet içinde veya daha sonraki yıllarda kısmen veya tamamen satılmasından;
elde edilen kazançlar.
7) (Ek bend: 09/04/2003 - 4842 S.K./4. md.) Diş protezciliğinden elde edilen kazançlar.
Kolektif ortaklıklarda ortakların adi veya eshamlı komandit ortaklıklarda komandit ortakların ortaklık karından aldıkları paylar şahsi ticari kazanç hükmündedir.(66 ncı Madde hükmü mahfuzdur.)
Ticari kazanç Vergi Usul Kanunu hükümlerine ve bu kanunda yazılı gerçek (Bilanço veya işletme hesabı esası) veya basit (...) usullere göre tesbit edilir.
Özel okul ve hastanelerle benzeri yerleri işleten serbest meslek erbabı serbest meslek kazançlarını da işletmenin kayıtlarına ithal edebilirler.
BİLANÇO ESASINDA TİCARİ KAZANCIN TESBİTİ:
Madde 38 - Bilanço esasına göre ticari kazanç teşebbüsteki öz sermayenin hesap dönemi sonunda ve başındaki değerleri arasındaki müspet farktır. Bu dönem zarfında sahip veya sahiplerce:
1. İşletmeye ilave olunan değerler bu farktan indirilir;
2. İşletmeden çekilen değerler ise farka ilave olunur.
Ticari kazancın bu suretle tesbit edilmesi sırasında Vergi Usul Kanununun değerlemeye ait hükümleri ile bu kanunun 40 ve 41 inci Maddeleri hükümlerine uyulur.
(Mülga üçüncü fıkra: 04/12/1985 - 3239/138 md.)
(Mülga dördüncü fıkra: 17/12/2003 - 5024 S.K./9. md.) *1*
(Mülga beşinci fıkra: 17/12/2003 - 5024 S.K./9. md.) *1*
İŞLETME HESABI ESNASINDA TİCARİ KAZANCIN TESBİTİ:
Madde 39 - İşletme hesabı esasına göre ticari kazanç bir hesap dönemi içinde elde edilen hasılat ile giderler arasındaki müspet farktır. (Elde edilen hasılat tahsil olunan paralarla tahakkuk eden alacakları; giderler ise tediye olunan ve borçlanılan meblağları ifade eder.)
Emtia alım ve satımı ile uğraşanlarda ticari kazancın bulunması için hesap dönemi sonundaki emtia mevcudunun değeri hasılata dönem başındaki emtia mevcudunun değeri ise giderlere ilave olunur.
Ticari kazancın bu suretle tesbit edilmesi sırasında Vergi Usul Kanununun değerlemeye ait hükümleri ile bu kanunun 40 ve 41 inci Maddeleri hükümlerine uyulur.
Mükerrer Madde 39 - (Ek madde: 04/12/1985 - 3239/47 md.; Mülga madde: 26/12/1993 - 3946/38 md.)
İNDİRİLECEK GİDERLER:
Madde 40 - Safi kazancın tesbit edilmesi için aşağıdaki giderlerin indirilmesi kabul edilir:
1. Ticari kazancın elde edilmesi ve idame ettirilmesi için yapılan genel giderler. (Ek: 25/05/1995 - 4108/19 md.) (İhracat yurt dışında inşaat onarma montaj ve taşımacılık faaliyetlerinde bulunan mükellefler bu bentte yazılı giderlere ilaveten bu faaliyetlerden döviz olarak elde ettikleri hasılatın binde beşini aşmamak şartıyla yurt dışındaki bu işlerle ilgili giderlerine karşılık olmak üzere götürü olarak hesapladıkları giderleri de indirebilirler.)
2. (Değişik bent: 27/12/1963 - 365/2 md.) Hizmetli ve işçilerin iş yerinde veya iş yerinin müştemilatında iaşe ve ibate giderleri tedavi ve ilaç giderleri sigorta primleri ve emekli aidatı (Bu primlerin ve aidatın istirdat edilmemek üzere Türkiye'de kain sigorta şirketlerine veya emekli ve yardım sandıklarına ödenmiş olması ve emekli ve yardım sandıklarının tüzel kişiliği haiz bulunmaları şartiyle) 27 nci Maddede yazılı giyim giderleri
3. İşle ilgili olmak şartiyle mukavelenameye veya ilama veya kanun emrine istinaden ödenen zarar; ziyan ve tazminatlar
4. İşle ilgili ve yapılan işin ehemmiyeti ve genişliği ile mütenasip seyahat ve ikamet giderleri (Seyahat maksadının gerektirdiği süreye maksur olmak şartiyle)
5. (Değişik bent: 24/06/1994 - 4008/24 md.) Kiralama yoluyla edinilen veya işletmeye dahil olan ve işte kullanılan taşıtların giderleri
6. ( Değişik bent: 31/12/1982 - 2772/5 md.) İşletme ile ilgili olmak şartıyla; bina arazi gider istihlak damga belediye vergileri harçlar ve kaydiyeler gibi ayni vergi resim ve harçlar
7. (Değişik bent: 24/12/1980 - 2361/29 md.) Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre ayrılan amortismanlar (Ek metin: 24/06/1994-4008/24 md.)
8. (Ek bent: 04/12/1985 - 3239/48 md.) İşverenlerce Sendikalar Kanunun hükümlerine göre sendikalara ödenen aidatlar (şu kadar ki; ödenen aidatın bir aylık tutarı işyerinde işçilere ödenen çıplak ücretin bir günlük toplamını aşamaz).
9. (Ek bent: 28/06/2001 - 4697 S.K./4. md.) İşverenler tarafından ücretliler adına bireysel emeklilik sistemine ödenen katkı payları. (Gerek işverenler gerekse ücretliler tarafından bireysel emeklilik sistemine ödenen ve vergi matrahının tespitinde dikkate alınan katkı paylarının toplamı bu Kanunun 63 üncü maddesinin birinci fıkrasının (3) numaralı bendinde belirlenen oran ve haddi aşamaz.)
10. (Ek bent: 25/12/2003 - 5035 S.K./12. md.) Fakirlere yardım amacıyla gıda bankacılığı faaliyetinde bulunan dernek ve vakıflara Maliye Bakanlığınca belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde bağışlanan gıda temizlik giyecek ve yakacak maddelerinin maliyet bedeli. *1*
GİDER KABUL EDİLMİYEN ÖDEMELER:
Madde 41 - Aşağıda yazılı ödemelerin gider olarak indirilmesi kabul olunmaz:
1. Teşebbüs sahibi ile eşinin ve çocuklarının işletmeden çektikleri paralar veya aynen aldıkları sair değerler (Aynen alınan değerler emsal bedeli ile değerlenerek teşebbüs sahibinin çektiklerine ilave olunur.)
2. Teşebbüs sahibinin kendisine eşine küçük çocuklarına işletmeden ödenen aylıklar ücretler ikramiyeler komüsyonlar ve tazminatlar;
3. Teşebbüs sahibinin işletmeye koyduğu sermaye için yürütülecek faizler;
4. Teşebbüs sahibinin eşinin ve küçük çocuklarının işletmede cari hesap veya diğer şekillerdeki alacakları üzerinden yürütülecek faizler;
5. Her türlü para cezaları ve vergi cezaları ile teşebbüs sahibinin suçlarından doğan tazminatlar (Akitler ceza şartı olarak derpiş edilen tazminatlar cezai mahiyette tazminat sayılmaz.);
6. (Ek bent: 14/06/1989 - 3571/8 md.) Her türlü alkol ve alkollü içkiler ile tütün ve tütün mamullerine ait ilan ve reklam giderlerinin %50'si (0) sıfır (Bakanlar Kurulu bu oranı %100'e kadar artırmaya sıfıra kadar indirmeye yetkilidir).;
7. (Ek bent: 24/06/1994 - 4008/25 md.) Kiralama yoluyla edinilen veya işletmede kayıtlı olan yat kotra tekne sürat teknesi gibi motorlu deniz uçak ve helikopter gibi hava taşıtlarından işletmenin esas
faaliyet konusu ile ilgili olmayanların giderleri ile amortismanları;
8. (Mülga bent: 17/12/2003 - 5024 S.K./9. md.) *1*
9. (Ek bend: 15/05/2002 - 4756 S.K./28. md.) Basın yoluyla işlenen fiillerden veya radyo ve televizyon yayınlarından doğacak maddi ve manevi zararlardan dolayı ödenen tazminat giderleri.
İndirim oranı Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre o yıl için tespit edilmiş olan yeniden değerleme oranının ilgili kuruluşlardan alınan bilgilere göre Maliye Bakanlığınca o yıl için hesaplanan ortalama ticari kredi faizi oranına bölünmesi suretiyle bulunur.
Sanayi siciline kayıtlı imalatçıların imalat faaliyetlerinde kullandıkları yabancı kaynaklara ait gider ve maliyet unsurlarına bu bent hükmü uygulanmaz.
Bu bendin birinci paragrafında yer alan %25 oranını %100'e kadar artırmaya Bakanlar Kurulu; bendin uygulanmasına ilişkin usul ve esasları belirtmeye ise Maliye Bakanlığı yetkilidir.
Bu Maddenin uygulanmasında kolektif şirketlerin ortakları ile adi ve eshamlı komandit şirketlerin komandite ortakları teşebbüs sahibi sayılır.
BİRDEN FAZLA TAKVİM YILINA SİRAYET EDEN İNŞAAT VE ONARMA İŞLERİ:
Madde 42 - (Değişik madde: 24/12/1980 - 2361/30 md.)
Birden fazla takvim yılına sirayet eden inşaat (dekapaj işleri de inşaat işi sayılır) ve onarma işlerinde kar veya zarar işin bittiği yıl kati olarak tespit edilir ve tamamı o yılın geliri sayılarak mezkur yıl beyannamesinde gösterilir.
Mükellefler bu Madde kapsamına giren hallerde her inşaat ve onarım işinin hasılat ve giderlerini ayrı bir defterde veya tutmakta oldukları defterlerin ayrı sayfalarında göstermeye ve düzenleyecekleri beyannameleri işlerin ikmal edildiği takvim yılını takip eden yılın Mart ayının onbeşinci günü akşamına kadar vermeye mecburdurlar. *1*
MÜŞTEREK GENEL GİDERLER VE AMORTİSMANLARIN DAĞITILMASI:
Madde 43 - Birden fazla takvim yılına sirayet eden inşaat ve onarma işlerinde veya bu işlerin diğer işlerle birlikte yapılması halinde müşterek genel giderler ve amortismanlar aşağıdaki esaslara göre dağıtılır.
1. (Değişik bent: 17/12/2003 - 5024 S.K./7. md.) *1* Yıl içinde birden fazla inşaat ve onarma işinin birlikte yapılması halinde her yıla ait müşterek genel giderler bu işlere ait harcamaların (enflasyon düzeltmesi yapılan dönemlerde düzeltilmiş tutarlarının) enflasyon düzeltmesine tabi tutulmuş tutarlarının birbirine olan nispeti dahilinde;
2. (Değişik bent: 17/12/2003 - 5024 S.K./7. md.) *1* Yıl içinde tek veya birden fazla inşaat ve onarma işinin bu madde şümulüne girmeyen işlerle birlikte yapılması halinde her yıla ait müşterek genel giderler bu işlere ait harcamalar ile diğer işlere ait satış ve hasılat tutarlarının (enflasyon düzeltmesi yapılan dönemlerde bunların düzeltilmiş tutarlarının) birbirine olan nispeti dahilinde;
3. Birden fazla inşaat ve onarma işlerinde veya bu işlerle sair işlerde müştereken kullanılan tesisat makina ve ulaştırma vasıtalarının amortismanları bunların her işte kullanıldıkları gün sayısına göre.
İNŞAAT VE ONARMA İŞLERİNDE İŞİN BİTİMİ:
Madde 44 - (Değişik madde: 24/12/1980 - 2361/31 md.)
İnşaat ve onarma işlerinde geçici ve kesin kabul usulüne tabi olan hallerde geçici kabulün yapıldığını gösteren tutanağın idarece onaylandığı tarih; diğer hallerde işin fiilen tamamlandığı veya fiilen bırakıldığı tarih bitim tarihi olarak kabul edilir.
Bitim tarihinden sonra bu işlerle ilgili olarak yapılan giderler ve her nam ile olursa olsun elde edilen hasılat bu giderlerin yapıldığı veya hasılatın elde edildiği yılın kar veya zararının tespitinde dikkate alınır.
ULAŞTIRMA İŞLERİNDE MATRAH:
Madde 45 - (Değişik madde: 31/12/1981 - 2574/8 md.)
Dar mükellefiyete tabi olanların Türkiye ile yabancı memleketler arasında yaptıkları ulaştırma işlerinde elde ettikleri kazançlar Kurumlar Vergisine tabi yabancı ulaştırma kurumlarının kazançlarının tayinine ait esaslara göre tespit olunur.
BASİT USULDE TİCARİ KAZANCIN TESBİTİ:
Madde 46 - (Değişik madde: 22/07/1998 - 4369/31 md.)
Basit usulde ticari kazanç bir hesap dönemi içinde elde edilen hasılat ile giderler ve satılan malların alış bedelleri arasındaki müspet farktır.Bu fark yapılan faaliyetle ilgili olarak Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre alınması ve verilmesi mecburi olan alış ve giderler ile hasılatlara ilişkin belgelerde yazılı tutarlara göre hesaplanır. Bu suretle tespit ve beyan olunan kazanç vergi tarhına esas alınır.Bu usulde vergilendirilenler kazancın tespiti ve Vergi Usul Kanununun defter tutma hükümleri hariç bildirme vesikalar muhafaza ibraz diğer ödevler ve ceza hükümleri ile bu Kanun ve diğer kanunlarda yer alan ikinci sınıf tüccarlar hakkındaki hükümler tabidirler.
Basit usulde vergilendirilen mükellefler faaliyetlerine ilişkin mal alış ve giderleriyle hasılatlarını gösteren belgeleri ayrı ayrı dosyalarda saklamak zorundadırlar. Bu belgelerin kayıtları mükelleflerin bağlı bulundukları meslek odalarının oluşturdukları bürolarda tutulur.Bu bürolarda 13/06/1989 tarihli ve 3568 sayılı Kanuna göre yetki almış yeterli sayıda meslek mensubunun çalıştırılması zorunludur.Bu büroların kayıt tasdik ve vergi dairesine karşı yükümlülükleri ile diğer usuller Maliye Bakanlığınca belirlenir.
Basit usule tabi ticaret erbabından sahte veya muhteviyatı itibariyle yanıltıcı belge düzenlendiği veya kullandığı tesbit edilenler bu hususun kendilerine tebliğ edildiği tarihi takip eden aybaşından itibaren ikinci sınıf tüccarlara ilişkin hükümlere tabi olurlar.
Aynı işte ortak olarak çalışanlar hakkında 47 nci maddede yazılı yıllık kira bedeli ve 48 inci maddede yazılı iş hacmi ölçüleri toplu olarak diğer şartlar ortakların her biri için ayrı ayrı aranır. Ortaklarından birisi gerçek usule göre gelir vergisine tabi bulunan ortaklıklarda diğer ortakların ticari kazancı da gerçek usulde tespit olunur. Adi ortaklık halinde çalışanlardan aynı zamanda diğer şahsi bir işle de iştigal edenlerin gerçek veya basit usulden hangisine göre vergilendirileceği 47 nci maddenin 2 numaralı bendi ile 48 inci maddede yer alan ölçülerden şahsi işine ait olanlara ortaklıklardan hisesine düşen miktarların eklenmesi suretiyle tespit olunur. Şahsi işin mevcut olmaması halinde muhtelif ortaklıklardaki hisselerin toplanması ile yetinilir.
Basit usule tabi olmanın şartlarından herhangi birine takvim yılı içinde kaybedenler ertesi takvim yılı başından itibaren gerçek usulde vergilendirirler. Basit usulün şartlarına haiz olanlardan bu usulden yararlanmak istemedikleri yazı ile bildirenler bu talepleri doğrultusunda takip eden ay başından veya izleyen takvim yılı başından yeni işe başlayanlar ise işe başlama tarihinden itibaren gerçek usulde vergilendirilirler. Herhangi bir şekilde gerçek usulde vergilendirilecek olanlar ve gerçek usulde vergilendirilen mükellefler bir daha hiç bir şekilde basit usule dönemezler. Bu kişilerin aynı türden iş yapan eş ve çocukları da bu faaliyetleri nedeniyle basit usulden yararlamazlar.
BASİT USULE TABİ OLMANIN GENEL ŞARTLARI:
Madde 47 - (Değişik madde: 24/12/1980 - 2361/34 md.)
Basit usule (...) tabi olmanın genel şartları şunlardır:
1. Kendi işinde bilfiil çalışmak veya bulunmak (işinde yardımcı işçi ve çırak kullanmak seyahat hastalık ihtiyarlık askerlik tutukluluk ve hükümlülük gibi zaruri ayrılmalar dolayısıyla geçici olarak bilfiil işinin başında bulunmamak bu şartı bozmaz. Ölüm halinde iş sahibinin dul eşi veya küçük çocuklar namına işe devam olunduğu takdirde bunların bilfiil işin başında bulunup bulunmamalarına bakılmaz).
2. (Değişik bent: 22/07/1998 - 4369/2 md.) İşyeri mülkiyetirinin iş sahibine ait olması halinde emsal kira bedeli kiralanmış olması halinde yıllık kira bedeli toplamı büyükşehir belediye sınırları içinde 2.300.000.000 lirayı diğer yerlerde 1.700.000.000 lirayı aşmamak.
3. Ticari zirai veya mesleki faaliyetler dolayısıyla gerçek usulde Gelir Vergisine tabi olmamak.
2 ve 3 numaralı bent hükümleri öteden beri işe devam edenlerde takvim yılı başındaki yeniden işe başlayanlarda ise işe başlama tarihindeki duruma göre uygulanır.
BASİT USULE TABİ OLMANIN ÖZEL ŞARTLARI:
Madde 48 - (Değişik madde: 22/07/1998 - 4369/33. md.)
Basit usule tabi olmanın özel şartları şunlardır:
1. Satın aldıkları malları olduğu gibi veya işledikten sonra satanların yıllık alımları tutarının otuzdört milyar lirayı veya yıllık satışları tutarının kırkyedi milyar lirayı aşmaması
2. 1 numaralı bentte yazılı olanların dışındaki işlerle uğraşanların bir yıl içinde elde ettikleri gayri safi iş hasılattının onyedi milyar lirayı aşmaması
3. 1 ve 2 numaralı bendlerde yazılı işlerin birlikte yapılması halinde yıllık satış tutarı ile iş hasılatı toplamının otudört milyar lirayı aşmaması.
Milli piyango bileti akaryakıt şeker ve bunlar gibi kar hadleri emsallerine nazaran bariz şekilde düşük olarak tespit edilmiş bulunan emtia için bu maddenin 1 ve 3 numaralı bendlerinde yazılı hadler yerine ilgili bakanlıkların mütaalası alınmak suretiyle Maliye Bakanlığınca belirlenecek alım satım hadleri uygulanır. *1*
ÖZEL ŞARTLAR GÖSTERİLMİYEN İŞLER:
Madde 49 - (Mülga madde: 15/12/1990 - 3689/12 md.)
GÖTÜRÜ USULE TABİ OLMANIN ŞARTLARINI TAKVİM YILI İÇİNDE KAYBEDENLER:
Madde 50 - (Mülga madde: 22/07/1998 - 4369/82 md.)
BASİT USULÜN HUDUDU:
Madde 51 - Aşağıda yazılı olanlar basit usulden (...) faydalanamazlar:
1. Kollektif şirket ortakları ile komandit şirketlerin komandite ortakları;
2. İkrazat işleriyle uğraşanlar;
3. Sarraflar ile kıymetli maden ve mücevherat alım satımı ile uğraşanlar;
4. (Değişik bent: 25/05/1995 - 4108/20 md.) Bu Kanunun 94 üncü Maddesinin birinci fıkrasında sayılan kişi ve kurumlara karşı inşaat ve onarma işini taahhüt edenler ile bu mükelleflere karşı derece derece taahhütte bulunanlar.
5. Sigorta prodüktörleri;
6. Her türlü ilan ve reklam işleriyle uğraşanlar veya bu işlere tavassut edenler;
7. Gayrimenkul ve gemi alım satımı ile uğraşanlar;
8. (Değişik bent: 24/03/1988 - 3418/24 md.) Tavassut işi yapanlar (dayıbaşılar hariç);
9. (Ek bent: 24/12/1980 - 2361/36 md.) Maden işletmeleri taş ve kireç ocakları kum ve çakıl istihsal yerleri tuğla ve kiremit harmanları işletenler;
10. ( Ek bent: 24/12/1980 - 2361/36 md.) Şehirlerarası yük ve yolcu taşımacılığı yapanlar ile treyler çekici ve benzerlerinin sahip veya işleticileri;
(Ek fıkra: 03/12/1988 - 3505/11 md.) (Yapısı itibariyle sürücüsünden başka ondört ve daha aşağı oturma yeri olan ve insan taşımaya mahsus motorlu kara taşıtları ile yolcu taşıyanlar hariç);
11. (Ek bent: 03/12/1988 - 3505/11 md.: Mülga bent: 11/08/1999 - 4444/14 md.)
12. (Ek bent: 24/12/1980 - 2361/36 md; Değişik: 26/12/1993 - 3946/12 md.) Maliye Bakanlığınca teklif edilen ve Bakanlar Kurulunca kararlaştırılan iş grupları sektörler il ve ilçeler büyükşehir belediyeleri dahil olmak üzere il ve ilçelerin belediye sınırları(mücavir alanlar dahil) belediyelerin nüfusları yöreler itibariyle veya sabit bir işyerinde faaliyette bulunup bulunulmadığına göre gerçek usulde vergilendirilmesi gerekli görülenler.
İKİNCİ BÖLÜM : ZİRAİ KAZANÇ
ZİRAİ KAZANÇ ZİRAİ FAALİYET ZİRAİ İŞLETME ÇİFTÇİ VE MAHSULÜN TARİFİ:
Madde 52 - (Değişik madde: 19/02/1963 - 202/21 md.)
Zirai faaliyetten doğan kazanç zirai kazançtır.
Zirai faaliyeti arazide deniz göl ve nehirlerde ekim dikim bakım üretme yetiştirme ve ıslah yollariyle veyahut doğrudan doğruya tabiattan istifade etmek suretiyle nebat orman hayvan balık ve bunların mahsullerinin istihsalini avlanmasını avcıları ve yetiştiricileri tarafından muhafazasını taşınmasını satılmasını veya bu mahsullerden sair bir şekilde faydalanılmasını ifade eder.
Bazı nebat ve hayvan nevilerinde istihsalin doğrudan doğruya arazi üzerinde yapılmaması zirai faaliyetin mahiyetini değiştirmez.
Aşım yaptırmak maksadiyle erkek damızlık beslenmesi çiftçiye ait her türlü ziraat makina ve aletlerinin başka çiftçilerin zirai istihsal işlerinde çalıştırılması da zirai faaliyetlerden sayılır.
Mahsullerin değerlendirilmeleri maksadiyle ve zirai istihsale müteferri olarak işlenmesi de zirai faaliyete girer. Ancak bu ameliye aynı teşebbüsün cüzünü teşkil eden bir işletmede vukua geliyorsa bu ameliyenin zirai faaliyet sayılabilmesi için işletmenin sinai bir müessese ehemmiyet ve genişliğinde olmaması ve faaliyetini cüz'ün teşkil ettiği teşebbüsün mahsullerine hasretmesi şarttır.
Satışların dükkan ve mağaza açılarak yapılması halinde mahsullerin dükkan ve mağazaya gelinceye kadar geçirdikleri safhalar zirai faaliyet sahasında kalır. Çiftçiler tarafından doğrudan doğruya zirai faaliyetleri ile ilgili alım satım işlerinin tedviri için açılan yazıhaneler faaliyetleri bu mevzua münhasır kalmak şartiyle dükkan ve mağaza sayılmaz.
Yukarıda yazılı faaliyetlerin içinde yapıldığı işletmelere zirai işletme bu işletmeleri işleten gerçek kişilere (adi şirketler dahil) vergiye tabi olsun veya olmasınlar çiftçi ve bu faaliyetler neticesinde istihsal olunan Maddelere de mahsul denir.
Kollektif şirketlerle adi veya eshamlı komandit şirketler zirai faaliyetle iştigal etseler dahi çiftçi sayılmazlar. Zirai faaliyetle iştigal eden kollektif şirketlerin ortakları ile komandit şirketlerin komandite ortaklarının şirket karından aldıkları paylar şahsi ticari kazanç hükmündedir.
Bir çiftçiye veya ortaklığa ait olup aynı köy sınırları içinde veya birbirine bitişik arazi üzerinde bulunan yahut istihsal şartlarına göre birbirine bağlılık ve beraberlik arz eden işletmeler tek işletme sayılır.
ZİRAİ KAZANCIN TESBİT ŞEKİLLERİ:
Madde 53 - (Değişik madde: 22/07/1998 - 4369/34 md.)
Çiftçilerin elde ettikleri zirai kazançlar bu Kanunun 94 üncü maddesine göre hasılatları üzerinden tevkifat yapılmak suretiyle vergilendirilir. 54 üncü maddede yazılı işletme büyüklüğü ölçülerini aşan çiftçiler ile bir biçerdövere veya bu mahiyetteki bir motorlu araca veya on yaşına kadar ikiden fazla traktöre sahip olan çiftçilerin kazançları gerçek usule (zirai işletme hesabı veya diledikleri takdirde bilanço esasına göre) tesbit olunarak vergilendirilir. Kazançları gerçek usulde vergilendirmeyen çiftçiler bu kazançları için beyanname vermezler. (Ek cümle: 30/07/2003 - 4962 S.K./6. md.) Ancak çiftçiye ait olmakla beraber zirai işletmeye dahil edilmeyen biçerdöver veya bu mahiyetteki bir motorlu araç veya on yaşına kadar ikiden fazla traktörün işletilmesinden elde edilen gelirler ticari kazanç hükümlerine göre vergilendirilir.
Bu hükmün tatbikinde aile reisi ile birlikte yaşayan eş ve velayet altındaki çocuklara ait işletmeler ile ortaklık halindeki işletmelerde işletme büyüklüğü toplu olarak nazara alınır. Ortaklıklarda ortaklğın birden fazla işletmeye taalluk etmesi veya işletmelerin ayrı ayrı mahallerde bulunması durumu değiştirmez. 52 nci maddede yazılı tek işletmelerde işletme birden fazla ortaklıklara ait olsa bile bu ortaklıklara ait işletme büyüklüğü toplanmak suretiyle nazara alınır.Birden fazla zirai işletmede ayrı ayrı şahıslarla ortaklığı bulunanların işletme büyüklüğü ölçülerinin tespitinde ortaklık payları toplamı esas alınır.
54 üncü maddede yazılı ziraat gruplarının bir kaç tanesi içine giren zirai faaliyetlerinin bir arada yapılması halinde en fazla iki gruba ait işletme büyüklükleri bu gruplar için tespit olunan hadlerin yarısını aşanlar gerçek usulde vergilendirilir.
Gerçek şahsi işletmesi gerekse dahil bulunduğu ortaklıklar müstakilen işletme büyüklüğü ölçüsünün altında kaldığı halde kendisine ait işletmenin ve ortaklıklardaki payların toplamı bu ölçüyü aşan çiftçiler gerçek usulde vergilendirilir.Payları toplamı ölçüleri aşmayan diğer ortaklar tevkifat yoluyla vergilendirilirler. Yarıcılık ortaklık sayılır.
Kazançları gerçek usulde vergilendirilmeyen çiftçiler yazılı olarak vergi dairesinden istemde bulunmaları halinde izleyen vergilendirme dönemi başından işe yeni başlayanlar işe başlama tarihinden itibaren gerçek usule geçebilirler. 54 üncü maddede yazılı ölçüleri aşanlar müteakip vergilendirme dönemi başından itibaren gerçek usulde; gerçek usule tabi olanlardan bu ölçülerin altında kalanlar müteakip vergilendirme dönemi başından itibaren hasılatları üzerinden tevkifat yapılmak suretiyle vergilendirilirler.
Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre belge alma verme saklama ve ibraz yükümlülüklerine uymayan ve Ziraat Odasından bulunmayan yerlerde Tarım İl veya İlçe Müdürlüklerinden çiftçi belgesini almayan çiftçiler çeşitli kamu karum ve kuruluşları tarafından verilen avans kredi sübvansiyon prim gibi ayni ve nakdi destek unsurlarından yararlanamazlar.Bu hükmün uygulanmasına ilişkin usuller ilgili kuruluşların görüşleri de alınarak Maliye Bakanlığınca belirlenir.
İŞLETME BÜYÜKLÜĞÜ ÖLÇÜLERİ:
Madde 54 - (Değişik madde: 22/07/1998 - 4369/35 md.)
Zirai kazancın gerçek tespiti bakımından bir takvim yılı içinde dikkate alınacak ölçüller şunlardır;
A) Arazi üzerinde yapılan zirai faaliyetlerde:
1 inci grup : Hububat ziraatinde ekli arazinin yüzölçümü toplamı; taban arazide 600 (900) kıraç arazide 1200 (1700) dönüm;
2 nci grup : Bakliyat afyon susam keten kendir ziraatinde ekili arazinin yüzölçümü toplamı 300 (1000) dönüm;
3 üncü grup: Ayçiçeği ziraatinde ekili arazinin yüzölçümü toplamı 600 (950) dönüm;
4 üncü grup :Pamuk ziraatinde ekili arazinin yüzölçümü toplamı 300 (400) dönüm ;
5 inci grup: Çeltik ziraatinde ekili arazinin yüzölçümü toplamı 200 (300) dönüm ;
6 ncı grup: Pancar ziraatinde ekili arazinin yüzölçümü toplamı 200 (300) dönüm ;
7 nci grup: Patates soğan sarımsak ziraatinde ekili arazinin yüzölçümü toplamı 200 (200) dönüm ;
8 inci grup: Çay ziraatinde ekili arazinin yüzölçümü toplamı 40 (150) dönüm (Mahsul verebilecek hale gelmeyenler hariç);
9 uncu grup:Tütün ziraatinde ekili arazinin yüzölçümü toplamı 200 (200) dönüm ;
10 uncu grup: Sebze ziraatinde ekili arazinin yüzölçümü toplamı 200 (200) dönüm ;
11 inci grup: Sera ve çiçekçilik ziraatinde ekili arazinin yüzölçümü toplamı 8 (
dönüm ;
12 nci grup: Kavun ve karpuz ziraatinde ekili arazinin yüzölçümü toplamı 300 (300) dönüm ;
13 üncü grup: Meyve verebilecek hale gelmiş fındık ziraatinde ekili arazinin yüzölçümü toplamı 250 (250) dönüm ;
14 üncü grup : Meyve verebilecek hale gelmiş bağ ve incir ziraatinde ekili arazinin yüzölçümü toplamı 250 (250) dönüm;
15 inci grup : Meyve verebilecek hale gelmiş antep fıstığında 1500 (2500) ağaç;
16 ncı grup : Meyve verebilecek hale gelmiş zeytinliklerde 2500 (4500) ağaç ;
17 nci grup : Meyve verebilcek hale gelmiş narenciyede 1250 (1500) ağaç;
18 inci grup : Meyve verebilecek hale gelmiş elmada 1000 (2000) ağaç ;
19 uncu grup : Muz ziraatinde ekili arazinin yüzölçümü toplamı 20 (30) dönüm;
20 nci grup : Meyve verebilecek hale gelmiş kayısıda 1000 (2000) ağaç ;
21 inci grup : Meyve verebilecek hale gelmiş armut kiraz vişne şeftalide 1000 (2000) ağaç;
22 nci grup : Diğer meyve ve ürün ziraatinde ekili arazinin yüzölçümü toplamı 100 dönüm ( Meyve ve ürün verebilecek hale gelmeyenler ile palamut hariç );
23 üncü grup : Büyükbaş hayvan sayısı 150 (150) adet ( İş hayvanları ile iki yaşından küçük büyükbaş hayvanlar hariç ) ;
24 üncü grup : Küçükbaş hayvan sayısı 500 (750) adet ( Bir yaşından küçük küçükbaş hayvanlar ile kümes hayvanları hariç ) ;
B) Arazi üzerinde yapılmayan zirai faaliyetler ile kara ve su avcılığında :
1 inci grup : Deniz ve iç su balıkları yetiştiriciliği ;
a) Denizlerdeki sınırları belirlenebilen üretim alanlarında yapılan balık yetiştiriciliğinde (ağ kafes vb. ) 500 (750) m
b) İç su balıkları yetiştiriciliğinde sınırları belirlenebilen havuz ( beton toprak vb.) göl gölet ve baraj gölleri gibi üretim alanlarında 600 (900) m
2 nci grup : Denizlerde yapılan balık avcılığında toplam tekne boyu 20 (20) metre ;
3 üncü grup : Arıcılık ziraatinde kovan sayısı 500 (500) adet ;
4 üncü grup : İpek böcekçiliği ziraatinde kutu sayısı 500 (500) adet ;
Bakanlar Kurulu Zirai Kazançlar Merkez Komisyonunun teklifi üzerine bu ölçüleri gerekli gördüğü bölgeler için yıllık olmak kaydıyla arazi ve ürün türlerine göre beş katına kadar artırmaya veya kanuni hadden az olmamak üzere yeniden tesbit etmeye yetkilidir. Bu şekilde tesbit olunan ölçüler Resmi Gazete'de yayımladığı tarihi takip eden takvim yılı başından itibaren yürürlüğe girer.
Yukarıda (A) bendinde zikredilen meyveli ve meyvesiz ağaçlarda meyve ve ürün verebilecek hale gelme durumu başlangıcı ile (B) bendinde işletme büyüklüğü gösterilmeyen zirai faaliyetlerde işletme büyüklüğü ölçüsü Tarım Orman ve Maliye Bakanlıklarınca müştereken tesbit olunur.
KAZANCIN ZİRAİ İŞLETME HESABI ESASINA GÖRE TESPİTİ:
Madde 55 - (Değişik madde: 24/12/1980 - 2361/39 md.)
Zirai işletme hesabı esasına göre zirai kazanç hesap dönemi içinde para ile tahsil edilen veya alacak olarak tahakkuk eden hasılat ile ödenen veya borçlanılan giderler arasındaki müspet farktır.
(Ek fıkra: 01/05/1981 - 2454/11 md.) Zirai kazancın işletme hesabı esasına göre tespitinde; hesap dönemi başındaki mahsullerin değeri giderlere hesap dönemi sonundaki mahsullerin değeri ise hasılata ilave olunur.
ZİRAİ İŞLETME HESABI ESASINA GÖRE HASILAT:
Madde 56 - (Değişik madde: 19/02/1963 - 202/25 md. )
Zirai işletme hesabı esasına göre hasılat aşağıda yazılı unsurlardan terekküp eder:
1. Evvelki yıllardan devredilenler de dahil olmak üzere istihsal olunan satınalınan veya sair suretlerle elde edilen her türlü zirai mahsullerin satış bedelleri (Primler ristrunlar ve benzerleri dahil):
2. Ziraat makina ve aletlerinin başka çiftçilerin zirai istihsal işlerinde çalıştırılması mukabilinde alınan bedeller;
3. Gider yazılan değerlerin satılması halinde bunların satış bedelleri;
4. Mahsullerin idrakinden evvel veya sonra hasara uğramalarından dolayı alınan sigorta tazminatları;
5. Amortismana tabi iktisadi kıymetlerin (Zirai istihsalde kullanılan gayrimenkuller hariç) satılması halinde Vergi Usul Kanununun 328 inci Maddesine göre hesaplanan hasılat.
Zirai mahsullerin istihsal vasıtaları ile zat aile veya işletme ihtiyaçlarında kullanılmak üzere istihlak Maddeleri ile değiştirilmesi halinde verilen mahsulün emsal bedeli hasılat sayılır.
(Değişik fıkra: 24/12/1980-2361/40 md.) Ziraat makine ve aletlerinin başka çiftçilerin zirai işlerinde çalıştırılması karşılığında herhangi bir istihlak Maddesi veya istihsal vasıtası alınması halinde alınan Madde veya vasıtaların emsal bedeli hasılat sayılır.
İşletmede istihsal edilip de tohum yem ve sair suretlerle işletmede kullanılan zirai mahsullerin emsal bedeli hasılat sayılır; bu hasılatın sene sonunda bir kalemde yazılması caizdir.
(Son fıkra mülga: 24/12/1980 - 2361/40 md.)
ZİRAİ İŞLETME HESABI ESASINDA GİDERLER:
Madde 57 - (Değişik madde: 19/02/1963 - 202/26 md.)
Tediye edilen veya borçlanılan meblağları ihtiva eden giderler aşağıda yazılı unsurlardan terekküp eder.
1. İşletme ile ilgili olarak tohum gübre fide yem ilaç ve benzeri Maddelerin tedariki için yapılan giderler;
2. Satılmak üzere satın alınan hayvanların zirai mahsullerin ve diğer Maddelerin bedelleri;
3. İşletmelerde çalıştırılanlara ücret prim ve sair namlarla hizmet mukabili yapılan ödemeler;
4. İşçilerin iaşe tedavi ve ilaç giderleri sigorta primleri;
5. Zirai tesisat makina aletler ve taşıtların çalıştırılması ve bakımı için yapılan giderler (Yakıt yağ elektrik yedek parça vesaire) ve tamir giderleri;
6. (Değişik bent: 24/12/1980 - 2361/41 md.) Vergi Usul Kanununa göre ayrılan amortismanlar;
7. Kira ve ücret mukabili kullanılan istihsal vasıtaları için yapılan ödemeler;
8. Zirai kazancın elde edilmesi ve idamesi için yapılan genel giderler;
a) İşletme için alınan ve işletme için harcanan borç paraların faizleri;
b) İşletme ile ilgili olmak şartı ile ödenen ayni vergi resim ve harçlar;
c) İşletme ile ilgili ve yapılan işin önemi ve genişliği ile mütenasip seyahat ve ikamet giderleri (Seyahat maksadının gerektirdiği süreye maksur olmak üzere);
d) İşletme ile ilgili olarak ödenen kira bedelleri;
e) Genel mahiyetteki sair giderler;
Konu: Gelir Vergisi - Gelir Vergisi Kanunu 
Cuma Ekim 30, 2009 9:12 pm